HISTORIA MUZEUM POGRANICZA ŚLĄSKO-ŁUŻYCKIEGO
Tradycje żarskiego muzealnictwa sięgają drugiej poł. XIX w. W 1888 r. Żarskie Towarzystwo Historyczne, ze zgromadzonych zbiorów, zorganizowało pierwszą, stałą ekspozycję, którą później przekształcono w Muzeum.
W 1930 r. zbiory przeniesiono do zamku Bibersteinów. Po bombardowaniu Żar w kwietniu 1944 r. zamek został uszkodzony, lecz zbiory muzealne zostały zabezpieczone. Wkroczenie do miasta Armii Czerwonej i działalność szabrowników doprowadziła do rozgrabienia eksponatów. Część kolekcji znalazła się w zbiorach innych muzeów, a po większości wszelki ślad zaginął. Przez kolejne dziesięciolecia próbowano na nowo powołać do życia jednostkę muzealną, co jednak nie przynosiło oczekiwanego efektu. Dopiero w 2005 r. przy Miejskiej Bibliotece Publicznej powołano dział muzealny o nazwie Gabinet Historii Miasta, w którym zgromadzono zbiory regionalne przekazane przez żarskich kolekcjonerów oraz pamiątki po zlikwidowanych żarskich jednostkach Wojska Polskiego.
W oparciu o Gabinet Historii Miasta powstało Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego, które swoje oficjalne otwarcie miało 1 lipca 2013 r. w pomieszczeniach przy ul. Ogrodowej 2. Obecnie Muzeum mieści się w zabytkowym budynku po archiwum państwowym przy pl. kardynała Stefana Wyszyńskiego 2, który dawnej był siedzibą żarskiej nadintendentury. Starsza, gotycka część budynku (siedziby) MPŚŁ powstała w XV w., nowsza dobudowana została w I poł. XVI w.
Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego oprócz gromadzenia i prezentowania zabytków regionalnych, organizuje wystawy, lekcje muzealne, rocznice kultywujące tradycje lokalne, konkursy historyczne, rekonstrukcje upamiętniające wydarzenia historyczne oraz inne imprezy promujące kulturalno-turystyczny charakter miasta.
Muzeum jest samodzielną, samorządową jednostką kultury, podlegającą Urzędowi Miasta w Żarach.
MUZEUM REGIONALNE – DAWNA NADINTENDENTURA
Gotycki budynek dawnej nadintendentury, obecnie Muzeum Pogranicza Śląsko – Łużyckiego powstał w XV w. Budynek przez lata funkcjonowania zmieniał się. Największe zmiany dokonały się po II wojnie światowej, kiedy to budynek został mocno uszkodzony. Zachowały się jednak bogato dekorowane gotyckie szczyty, niemal cały korpus budynku, kilka gotyckich pomieszczeń. Dobudowano do niego klatkę schodową, która poprawiła funkcjonalność. Także nowe stropy w części pomieszczeń, schody metalowe i inne usprawnienia zmieniły jego pierwotny wygląd. Mimo tych zmian zachował swój gotycki charakter i jest ciekawym przykładem świeckiej architektury gotyckiej. Szczególnie blendy na szczytach, gotycka cegła w maswerkach oraz cegła od strony południowej nadają gotyckiego uroku.
Tutaj podczas pobytu G.P. Telemanna w Żarach funkcję superintendenta pełnił jego przyjaciel Erdmann Neumeister – wybitny poeta protestancki. Ich drogi wielokrotnie się krzyżowały. Neumeister był chrzestnym pierwszego dziecka kompozytora i prawdopodobnie udzielał Telemannowi ślubu w kaplicy zamkowej 13.10.1709 r. Neumeister w tym czasie był opiekunem kaplicy i spowiednikiem księżnej. Z pewnością w budynku nadintendentury młody Telemann i nieco starszy Neumeister obmyślali dalszą wspólną przyszłość. W latach 40 – 50. XVIII w. już w Hamburgu Neumeister pisał cotygodniowe kantaty, a kompozytor, wówczas dyrektor muzyczny wszystkich kościołów Hamburga tworzył do nich muzykę. W ten sposób powstało kilkaset wspólnych utworów. Do tych utworów należy dodać jeszcze dzieła okolicznościowe związane z różnymi uroczystościami rodzinnymi Neumeistera. Ich życie splatało się przez długie lata.
Przed wojną obok budynku gotyckiego był jeszcze budynek neogotycki, niestety uległ całkowitemu zniszczeniu. Budynek wkomponowywał się też w system umocnień miasta i pełnił od strony południowej także funkcję obronną.
Dzisiaj w muzeum jest wiele starych dokumentów, artefaktów z historii regionu, odbywa się tutaj wiele ciekawych imprez historycznych. W muzeum znajdują się również bogate zbiory żarskiej porcelany.
(tekst: Ireneusz Brzeziński)